به گزارش جریان نو، چهارشنبه سوری یکی از روزهای آخر سال است که مردم آن روز را جشن میگیرند و گویی با این جشن به پیشواز سال نو میروند. چهارشنبه سوری به آخرین چهارشنبه سال میگویند. برای با خبر شدن از جزئیات بیشتر این روز اندیشه معاصر را دنبال کنید و نظرات خود را با ما در میان گذارید.
تاریخ دقیق چهارشنبه سوری ۱۴۰۲
بسیاری از افراد گمان می کنند که جشن چهارشنبه سوری، سه شنبه آخر سال مصادف با ۲۹ اسفند است اما شب عید تاریخ اصلی جشن چهارشنبه سوری نیست و این جشن زودتر برگزار می شود.تاریخ دقیق چهارشنبه سوری در تقویم شمسی سال ۱۴۰۲ برابر با روز سه شنبه ۲۲ اسفند است. جشن چهارشنبه سوری، در واقع سه شنبه آخر سال نیست بلکه شب چهارشنبه آخر سال است. آخرین چهارشنبه سال، چهارشنبه ۲۳ اسفند است در نتیجه جشن چهارشنبه سوری در روز سه شنبه ۲۲ اسفند برگزار می‌شود. اگر به تقویم های ملی و رسمی نیز مراجعه کنید، تاریخ دقیق چهارشنبه سوری امسال برابر با روز سه شنبه ۲۲ اسفند مصادف با ۱۲ مارس سال ۲۰۲۴ و ۱ رمضان سال ۱۴۴۵ است.
چهارشنبه سوری یکی از جشن‌های سنتی و با اصالت ایرانیان است که قبل از نوروز برگزار می‌شود. عنصر اصلی این جشن آتش است. چهارشنبه سوری یا جشن سوری که در زبان عامیانه به آن چارشنبه سوری میگویند، نخستین جشن از مجموعه جشن‌ها و مناسبت‌های نوروزی است که با آداب و رسوم خود به صورت دسته جمعی در اقصی نقاط کشور برگزار می‌شود.
تاریخچه چهارشنبه سوری
قدیمی‌ترین اشاره به جشن چهارشنبه سوری را می‌توان در کتاب تاریخ بخارا نوشته‌ی ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی (۲۸۶ تا ۳۵۸ هجری قمری) پیدا کرد. آنجا که می‌نویسد:
… و چون امیر منصور بن نوح به مُلک بنشست، اندر ماه شوال سال سیصد و پنجاه، به جوی مولیان، فرمود تا آن سرای را دیگر بار عمارت کردند و هر چه هلاک و ضایع شده بود بهتر از آن به حاصل کردند. آن‌گاه امیر به سرای بنشست و هنوز سال تمام نشده بود که چون «شب سوری» چنان که «عادت قدیم» است، آتشی عظیم افروختند. پاره‌ای از آن بجست و سقف سرای در گرفت و دیگر باره جمله سرای بسوخت.
در شاهنامه هم اشاره‌هایی به این جشن شده است که از قدمت آن خبر می‌دهد. از داستان رزم بهرام چوبینه با «پرموده» پسر ساوه‌شاه اطلاعاتی می‌شود به دست آورد. بخشی از این داستان را با هم می‌خوانیم.
هنگامی که هر دو سپاه آماده‌ی رزم بودند، ستاره‌بینی بهرام را پند می‌دهد که:
ستاره‌شمر گفت بهرام را
که در «چارشنبه» مزن کام رااگر زین بپیچی گزند آیدت
همه کار ناسودمند آیدتیکی باغ بد در میان سپاه
از این روی و زان روی بد رزمگاهبشد «چارشنبه» هم از بامداد
بدان باغ کامروز باشیم شادببردند پرمایه گستردنی
می و رود و رامشگر و خوردنیز جیحون همی آتش افروختند
زمین و هوا ار همی سوختندهمچنین داستان گذر سیاوش از آتش برای نشان دادن پاکی خود را هم دلیلی بر برپایی این جشن می‌دانند.
آداب و رسوم چهارشنبه سوری در ایران باستان
چند روز قبل از چهارشنبه آخر سال، مردم به کوه و بیابان می‌رفتند و هیزم جمع می‌کردند. قبل از غروب این هیزم‌ها را را در حیاط خانه، میدان شهر یا کوچه و برزن‌ها در دسته‌های فرد با فاصله از هم می‌چیدند.
اندکی پس از غروب، آتش بر پا می‌کردند و از روی آن می‌پریدند. کسی نمی‌بایست به آتش فوت می‌کرد. اهل خانه همگی از روی آتش می‌پریدند. برای خاموش کردن آتش، آن را به حال خود رها می‌کردند تا خاموش شود یا روی آن آب می‌ریختند
آیین‌های فرعی چهارشنبه سوری
آداب و رسوم چهارشنبه سوری شامل آیین‌هایی غیر از روشن کردن آتش هم بوده است که شاید برای نسل جوان چندان هم آشنا نباشند. آیین‌های مختلف دیگری هم در بخش‌های گوناگون ایران در زمان این جشن انجام می‌شود.
برای مثال، در تبریز مردم به چهارشنبه بازار میروند که خیلی زیبا با چراغ و شمع نورافشانی شده است. هر خانواده یک آینه، دانه‌های اسفند و یک کوزه برای سال نو خریداری می‌کند.
در بعضی دیگر از نقاط کشور، روز بعد از چهارشنبه سوری خانه‌تکانی شروع می‌شود. در شیراز، مردم آش رشته می‌پزند و برای خانه‌های همدیگر می‌برند. مهم‌ترین و مرسوم‌ترین آیین‌های مرتبط با چهارشنبه سوری به قرار زیر است.
کوزه‌شکنی- آجیل مشکل‌گشا- قاشق‌زنی-شال اندازی- فال‌گوشی و گره‌گشایی-فلسفه چهار شنبه سوری
جشن چهارشنبه سوری همانند سایر جشن های باستانی ایران دارای فلسفه و جوهر وجودی می باشد. آتش در باور ایرانیان نماد پاکی، طراوت، تندرستی، زندگی و سازندگی به شمار می رفته است و آن را به عنوان بارزترین نماد خداوند بر روی زمین می شناختند. در فرهنگ پارسی، چهارشنبه سوری به منزله ی پیش درآمد و مقدمه ی عید نوروز به شمار می رفته است، که در طول تاریخ قبل از تحویل سال نو، بر پا می شده است. این آئین امروزه نیز در بین اقوام مختلف ایرانی از جایگاه خاصی برخوردار است.
از آنجا که تاریکی، ظلمت، بدی ها و زشتی ها نماد اهریمن به شمار می رفته است، لذا با بر افروختن آتش تلاش بر آن بوده تا به روشنی معرفت در روح و جان راه یافته و آثار نامبارکی را پاک نمایند. این آئین باستانی که در فرهنگ سرزمین ایران پایدار مانده است، با خرد، اخلاق و منش نیاکان ما در آمیخته بوده و ایمان به یگانه ی هستی، امید به زندگی و نبرد با اهریمنان را تداعی می نماید، که در قالب نمادها و آئین های متفاوت نمایشی به اجرا در آمده است.
جشن چهار شنبه سوری که یک آئین کهن و زیبای ایرانی است، در گذر زمان دستخوش تغییرات بسیاری شده است. و می توان عنوان نمود که بیشتر آئین های اصلی و فرعی خود را از دست داده است. در برخی موارد آتش بازی های خطرناک و نیز میهمانی های خانگی جایگزین آن شده است. اما با تمامی این موارد، این آئین هر ساله در جای جای سرزمین ایران بر پا می شود. و تلاش بر این است که سنت های دیرینه ی آن پا بر جا باقی بماند.
