عباس عبدی در روزنامه اعتماد نوشت: هنوز اكثريت مطلق مردم ایران از مجازات اعدام دفاع ميكنند؛ ولي اگر فرآيند گفتوگوي آزاد و جدي وجود داشت، شايد عقايد عمومي تعديل ميشد.
در هفتههای گذشته که تعداد اعدام ها افزایش یافته یا حداقل انعکاس آنها گستردهتر شده، واکنشها نیز اعم از واکنشهای داخلی یا خارجی، نسبت به آن برجستهتر شده است. در این یادداشت میکوشم که تمایزی میان ابعاد گوناگون مساله اعدام قایل شوم، شاید کمک کند تا در ادامه نسبت به موارد مشابه دقت عمل بیشتری به خرج دهیم تا اثرگذارتر باشد. برخی از افراد بهطور اصولی مخالف حکم اعدام هستند. مجازات اعدام ابتدا در غرب مورد نکوهش قرار گرفت. این امر دلایل جامعهشناسانه دارد و روندی غالب است.
جریان نو؛ اکنون بیش از ۷۰ درصد کشورهای جهان یا مجازات اعدام را بهطور کامل لغو کردهاند یا در عمل حکم اعدام را صادر نمیکنند. بیشترین اعدامها نیز در چند کشور چین، ایران، عربستان، ویتنام، مصر و عراق است. علل مخالفت با اصل حکم اعدام متنوع است. یکی از مهمترین آن، اعتقاد به ناکارآمدی این مجازات در جلوگیری از افزایش جرم است که به نظرم این تحلیل درست است و اعدام برخلاف ذهن سادهانگار فاقد کارآیی پیشگیرانه است که بحث مفصل میطلبد؛ پیشتر هم دلایلش را شرح دادهام.
در هر حال مخالفت با مجازات اعدام یک گرایش رو به رشد است. در ایران نیز مخالفان قابل توجهی به ویژه در افراد تحصیلکردهتر دارد. هر چند معتقدم که هنوز اکثریت مطلق مردم از این مجازات دفاع میکنند، ولی اگر فرآیند گفتوگوی آزاد و جدی وجود داشت، شاید عقاید عمومی تعدیل میشد. برخی افراد نه با اصل اعدام بلکه با وجود آن در جرایم خاصی مخالف هستند. شاید در مورد قتل عمد آنهم از نوع درجه یک یا جاسوسی موافق اعدام و در اغلب جرایم دیگر مخالف باشند. در آن مواردی هم که موافقند، معتقد به محدود شدن تعداد اعدامها هستند. برخی دیگر به فرآیندهای دادرسی اعتراض دارند. فارغ از اینکه قانون چه بگوید و چه نگوید، معتقدند که فرآیند دادرسی باید کاملا شفاف و منصفانه و عادلانه باشد و اگر چنین بود، نسبت به صدور حکم نهایی اعتراضی ندارند و بالاخره برخی افراد نیز نسبت به اعدام به عنوان ابزار ارعاب مخالف هستند.
این تقسیمبندی اهمیت دارد زیرا در هر مورد مخاطب اعتراض و نحوه و کیفیت موضعگیری انتقادی متفاوت خواهد بود. کسانی که با اصل اعدام مخالف هستند، فارغ از اینکه محکوم کیست، مخالفت خود را ابراز میکنند. محکوم میتواند یک قاتل خشن باشد که چند نفر را کشته یا به عنف تجاوز کرده، یا یک فرد محترمی که در لحظه مرتکب خطایی شده و کسی را کشته، یا کسی که اقدامی سیاسی کرده است یا… در همه این موارد با اعدام فرد مخالف است و از لغو مجازات وی دفاع میکند و خواهان مجازات جایگزین میشود. اگر با اعدام در جرایم خاص هم مخالف باشیم، باز هم باید نسبت به همه محکومان به اعدام آن جرم خاص معترض بود و نمیتوان گزینشی رفتار کرد. برای نمونه برخی افراد با اعدام فلان متهم به قتل که در دادرسی به نسبت شفاف و عادلانهای محکوم شده مخالف هستند ولی نسبت به احکام مشابه در مورد افراد دیگر سکوت میکنند. چنین رفتاری اثرگذار نیست. همچنین اگر با فرآیند منجر به صدور حکم مخالف هستیم، باز هم باید با همه فرآیندهای مشابه مخالفت کرد.
به کارگیری اعدام به عنوان شیوه ارعاب است
فراتر از این موارد میتوان با یک چیز دیگر هم مخالفت کرد و آن به کارگیری اعدام به عنوان شیوه ارعاب است. برای نمونه احکام مجازات در اسلام، اغلب به معنای پاک شدن اثر گناه یا استحقاق مجرم است و نقش ارعابگری چندانی ندارند. به عبارت دیگر ارعاب کردن از طریق اعدام یا اجرای سایر مجازاتها مفهوم و هدفی اضافه بر اهداف متعارف و قانونی و حتی متضاد با مبنای اخلاقی مجازات است. ارعاب نمیتواند شیوه کارآمدی برای مقابله با جرم، به ویژه در جوامع جدید باشد. ارعاب مبتنی بر نفرت و خشم است در حالی که مجازات چنین نیست یا نباید باشد. مجازات به مثابه ارعاب، چندان نیازی به توجیه مردم و مخاطبان در عادلانه و منصفانه بودن صدور و اجرای حکم اعدام ندارد. اتفاقا هرچه توجیهناپذیرتر باشد نقش ارعابی آن بیشتر میشود و به همین دلیل ارعاب از دایره مفهوم مجازات به معنای شرعی و قانونی آن خارج میشود. جالب است که توصیه به گذشت در قصاص یا قاعده درأ در حقوق کیفری ایران مغایر با سیاست ارعاب است چون در پی آن هستند که حتیالمقدور از اجرای مجازات اعدام پرهیز شود و هر جا شک و شبههای بود به سود متهم تفسیر و از مجازات خلاص شود.
با توجه به این نکات اکنون نظر و تحلیل خودم را درباره اعدام میگویم. با اعدام نمیتوان از منظر ایدئولوژیک موافقت یا مخالفت کرد، بلکه این یک مضمون و پدیده اجتماعی است و باید با منطق اجتماعی با آن مواجه شد. گر چه به لحاظ شخصی با این مجازات موافق نیستم و آن را کارآمد نمیدانم، ولی گمان میکنم در شرایط کنونی اکثریت چشمگیری از مردم از وجود آن دفاع میکنند، هرچند شمول این مفهوم نزد مردم محدودتر از آن چیزی است که در قانون وجود دارد یا در عمل اجرا میشود. اگر از اصل مجازات اعدام عبور کنیم، بهطور قطع باید از دایره شمول آن بسیار کاسته شود. به ویژه اینکه کارآیی آن برخلاف تصور کم و حتی منفی است.
این ارزیابی در مورد مواد مخدر اثبات شده است. در جامه کنونی عوارض قطعی اعدام بسیار بیش از سودهای احتمالی آن است. فارغ از اصل و شمول اعدام به انواع جرایم، یک مساله دیگر را هم باید در نظر گرفت. شفافیت کامل دادرسی که عادلانه و منصفانه و مطابق قانون باشد امری ضروری است. ضمن اینکه هیچ عجلهای در صدور حکم نباید باشد و باید فرصت داد تا در فضای آرامتری قضاوت کرد و حکم داد. و بالاخره پرهیز قطعی از تبدیل اعدام به ابزار ارعاب ضروری است این رفتار و سیاست، ویرانگر و نفرتآفرین است و جامعه را خشن و ناپایدار میکند.
چرا باید به اعدام نه گفت!
در هفتههای گذشته که تعداد اعدام ها افزایش یافته یا حداقل انعکاس آنها گستردهتر شده، واکنشها نیز اعم از واکنشهای داخلی یا خارجی، نسبت به آن برجستهتر شده است. در این یادداشت میکوشم که تمایزی میان ابعاد گوناگون مساله اعدام قایل شوم، شاید کمک کند تا در ادامه نسبت به موارد مشابه دقت عمل بیشتری به خرج دهیم تا اثرگذارتر باشد. برخی از افراد بهطور اصولی مخالف حکم اعدام هستند. مجازات اعدام ابتدا در غرب مورد نکوهش قرار گرفت. این امر دلایل جامعهشناسانه دارد و روندی غالب است.
جریان نو؛ اکنون بیش از ۷۰ درصد کشورهای جهان یا مجازات اعدام را بهطور کامل لغو کردهاند یا در عمل حکم اعدام را صادر نمیکنند. بیشترین اعدامها نیز در چند کشور چین، ایران، عربستان، ویتنام، مصر و عراق است. علل مخالفت با اصل حکم اعدام متنوع است. یکی از مهمترین آن، اعتقاد به ناکارآمدی این مجازات در جلوگیری از افزایش جرم است که به نظرم این تحلیل درست است و اعدام برخلاف ذهن سادهانگار فاقد کارآیی پیشگیرانه است که بحث مفصل میطلبد؛ پیشتر هم دلایلش را شرح دادهام.
در هر حال مخالفت با مجازات اعدام یک گرایش رو به رشد است. در ایران نیز مخالفان قابل توجهی به ویژه در افراد تحصیلکردهتر دارد. هر چند معتقدم که هنوز اکثریت مطلق مردم از این مجازات دفاع میکنند، ولی اگر فرآیند گفتوگوی آزاد و جدی وجود داشت، شاید عقاید عمومی تعدیل میشد. برخی افراد نه با اصل اعدام بلکه با وجود آن در جرایم خاصی مخالف هستند. شاید در مورد قتل عمد آنهم از نوع درجه یک یا جاسوسی موافق اعدام و در اغلب جرایم دیگر مخالف باشند. در آن مواردی هم که موافقند، معتقد به محدود شدن تعداد اعدامها هستند. برخی دیگر به فرآیندهای دادرسی اعتراض دارند. فارغ از اینکه قانون چه بگوید و چه نگوید، معتقدند که فرآیند دادرسی باید کاملا شفاف و منصفانه و عادلانه باشد و اگر چنین بود، نسبت به صدور حکم نهایی اعتراضی ندارند و بالاخره برخی افراد نیز نسبت به اعدام به عنوان ابزار ارعاب مخالف هستند.
این تقسیمبندی اهمیت دارد زیرا در هر مورد مخاطب اعتراض و نحوه و کیفیت موضعگیری انتقادی متفاوت خواهد بود. کسانی که با اصل اعدام مخالف هستند، فارغ از اینکه محکوم کیست، مخالفت خود را ابراز میکنند. محکوم میتواند یک قاتل خشن باشد که چند نفر را کشته یا به عنف تجاوز کرده، یا یک فرد محترمی که در لحظه مرتکب خطایی شده و کسی را کشته، یا کسی که اقدامی سیاسی کرده است یا… در همه این موارد با اعدام فرد مخالف است و از لغو مجازات وی دفاع میکند و خواهان مجازات جایگزین میشود. اگر با اعدام در جرایم خاص هم مخالف باشیم، باز هم باید نسبت به همه محکومان به اعدام آن جرم خاص معترض بود و نمیتوان گزینشی رفتار کرد. برای نمونه برخی افراد با اعدام فلان متهم به قتل که در دادرسی به نسبت شفاف و عادلانهای محکوم شده مخالف هستند ولی نسبت به احکام مشابه در مورد افراد دیگر سکوت میکنند. چنین رفتاری اثرگذار نیست. همچنین اگر با فرآیند منجر به صدور حکم مخالف هستیم، باز هم باید با همه فرآیندهای مشابه مخالفت کرد.
به کارگیری اعدام به عنوان شیوه ارعاب است
فراتر از این موارد میتوان با یک چیز دیگر هم مخالفت کرد و آن به کارگیری اعدام به عنوان شیوه ارعاب است. برای نمونه احکام مجازات در اسلام، اغلب به معنای پاک شدن اثر گناه یا استحقاق مجرم است و نقش ارعابگری چندانی ندارند. به عبارت دیگر ارعاب کردن از طریق اعدام یا اجرای سایر مجازاتها مفهوم و هدفی اضافه بر اهداف متعارف و قانونی و حتی متضاد با مبنای اخلاقی مجازات است. ارعاب نمیتواند شیوه کارآمدی برای مقابله با جرم، به ویژه در جوامع جدید باشد. ارعاب مبتنی بر نفرت و خشم است در حالی که مجازات چنین نیست یا نباید باشد. مجازات به مثابه ارعاب، چندان نیازی به توجیه مردم و مخاطبان در عادلانه و منصفانه بودن صدور و اجرای حکم اعدام ندارد. اتفاقا هرچه توجیهناپذیرتر باشد نقش ارعابی آن بیشتر میشود و به همین دلیل ارعاب از دایره مفهوم مجازات به معنای شرعی و قانونی آن خارج میشود. جالب است که توصیه به گذشت در قصاص یا قاعده درأ در حقوق کیفری ایران مغایر با سیاست ارعاب است چون در پی آن هستند که حتیالمقدور از اجرای مجازات اعدام پرهیز شود و هر جا شک و شبههای بود به سود متهم تفسیر و از مجازات خلاص شود.
با توجه به این نکات اکنون نظر و تحلیل خودم را درباره اعدام میگویم. با اعدام نمیتوان از منظر ایدئولوژیک موافقت یا مخالفت کرد، بلکه این یک مضمون و پدیده اجتماعی است و باید با منطق اجتماعی با آن مواجه شد. گر چه به لحاظ شخصی با این مجازات موافق نیستم و آن را کارآمد نمیدانم، ولی گمان میکنم در شرایط کنونی اکثریت چشمگیری از مردم از وجود آن دفاع میکنند، هرچند شمول این مفهوم نزد مردم محدودتر از آن چیزی است که در قانون وجود دارد یا در عمل اجرا میشود. اگر از اصل مجازات اعدام عبور کنیم، بهطور قطع باید از دایره شمول آن بسیار کاسته شود. به ویژه اینکه کارآیی آن برخلاف تصور کم و حتی منفی است.
این ارزیابی در مورد مواد مخدر اثبات شده است. در جامه کنونی عوارض قطعی اعدام بسیار بیش از سودهای احتمالی آن است. فارغ از اصل و شمول اعدام به انواع جرایم، یک مساله دیگر را هم باید در نظر گرفت. شفافیت کامل دادرسی که عادلانه و منصفانه و مطابق قانون باشد امری ضروری است. ضمن اینکه هیچ عجلهای در صدور حکم نباید باشد و باید فرصت داد تا در فضای آرامتری قضاوت کرد و حکم داد. و بالاخره پرهیز قطعی از تبدیل اعدام به ابزار ارعاب ضروری است این رفتار و سیاست، ویرانگر و نفرتآفرین است و جامعه را خشن و ناپایدار میکند.
لینک کوتاه خبر:
http://jaryaneno.ir/?p=20512
یک کشف جدید درباره علت آلزایمر / التهاب در سراسر بدن شما ایجاد میشود
پیراهنهای جدید دورتموند با فناوری جالب + عکس
از زری خوشکام تا زهرا حاتمی؛ زندگی و زمانه بازیگر ناآشنای ایرانی / سی سال ممنوعالکارم کردند
کامیونی که پس از تصادف از پل آویزان شد + فیلم
ثبت احوال از کاهش آمار «طلاق» در کشور خبر داد / میزان ۵۳ هزار و ۲۵۲ ازدواج در استان تهران
واکنش امباپه با دیدن مجسمه مومی خودش! + فیلم
افزایش پلکانی قیمت گازوئیل از ۱۴۰۴
هنجارشکنی در مراسم فارغالتحصیلی پردیس کیش دانشگاه شریف +فیلم
دفاع تمام قد پناهیان از دیدار تتلو با رئیسی
فرونشست ۷۰ درصدی دشتهای ایران / ۸ هزار مشترک بدمصرف آب چاهها را تخلیه میکنند
ماجرای واردات روغنهای آلوده چیست؟ / تخلف محرز سازمان غذا و دارو +سند
استعفا و تحصن؛ چالشهایِ لحظه آخری قالیباف در صندلی ریاست مجلس /بگومگوهای چندساله نادران و قالیباف به مرحله تحصن و استعفا رسید
رئیسی راهی وزارت نفت شد/ شایعه استعفا و خانه نشینی وزیر نفت پایان می یابد؟
پزشکیان: مردم با ۱۰ میلیون حقوق نمیتوانند زندگی کنند
نقشههای پوتین برای روسیه و جهان/ برنامههای ویژه روسیه برای اوکراین در ۲۰۲۴؟
توصیه روزنامه اصولگرا به دولت: در ۳ ماه آینده برای معیشت مردم کاری کنید تا در انتخابات شرکت کنند
دنده عقب فرزندآوری در ایران/ وعده وام کم بهره و خودرو بدون قرعهکشی جواب نداد
آیتالله فاضل لنکرانی: معماری اسلامی همانند طب اسلامی حرف غلطی است! / اسلام با آپارتمان سازی مخالف است
فساد چای دبش و سکوت فراگیر نهادهای دولتی
گرانی ها برای مردم عادی شده است / دولت در نابسامانی اقتصادی سهم زیادی دارد
افشای واریز ۷۲۹ میلیون تومانی یک شرکت به حساب دختر ۳ساله وحید اشتری
مالکان کدام خانهها مشمول مالیات میشوند؟
اختصاصی: سیر صعودی تورم از دولت جنگ تا دولتِ رئیسی/رشد ۱۰۰ درصدی با هیچ متر و معیاری توجیه نمیشود
برای انتقال سهام عدالت از متوفی به وراث نیاز به پرداخت هیچ وجهی نیست
تحصن نادران در صحن علنی مجلس (+عکس)
دلایل رد صلاحیت حسن روحانی اعلام شد
فوتبالیستها ارز واردات خودرو را از کجا آوردند؟ / توجهی به رای دیوان نشد
کیسه دوزی جدید خودروبازها/خریداران خودرو مراقب باشند
۶۰ سال کار کنید خانه ۸۰ متری بخرید / نرخ مسکن سر به فلک کشید
جنگ غزه ؛ توافق آتشبس و تبادل اسرا به تعویق افتاد
ایرانیها به این اتباع خارجی نباید خدمات دهند
انتقال موسسه نور به بانک ملی دستوری بود
خداحافظی میرهاشم موسوی با تامین اجتماعی/ ایروان مسعودی اصل مدیرعامل تامین اجتماعی می شود
۱۰نکته درباره ویدیو جدید صدیقی؛ از مردم که عذرخواهی نکردید، لااقل به شعورشان احترام بگذارید!
یک جشن ، یک استعفا ، یک اخراج ؛ / در دانشگاه صنعتی شریف چه میگذرد؟
قانون انتخابات مجلس اصلاح شد
محسن برهانی،جرمشناس: نیروی انتظامی حتی حق دادن تذکر لسانی را هم ندارد
خوزستان قهرمان کشتی فرنگی کشور شد
افزایش ۱۶ درصدی حقوق در سال ۱۴۰۳ حتمی است؟
هشدار؛ خرید و فروش این خانه ها ممنوع است
افزایش تعداد اسکلت های کشف شده در تخت جمشید + جزئیات
واکنش عباس عبدی به تکذیب خبر تعطیلی پارکها در سیزدهبدر
خودرو جدید اپل لو رفت؛ تلفیقی جذاب از هواپیما و ون +عکس
عرضه ۵۰ وانت کاپرا در بورس کالا با قیمت پایه ۸۶۲.۷ میلیون تومانی
ارتش از زیردریایی بدون سرنشین خود رونمایی کرد
قیمت دلار، یورو، پوند، درهم، لیر و دینار امروز چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ چند؟+جدول
خبر مهم برای خریداران خودرو/توقف تولید ۱۵ محصول ایران خودرو و سایپا
حمله تند نصرالله رادش به گروهی از همکارانش: «چندشم میشود از خیلیهایتان؛ پستی از هیکلتان میبارد» + فیلم
ماجرای بوتاکسهای تقلبی ایران در ترکیه چیست؟/ بلوغ زودرس، کوتاهی قد برای عمل زیبایی!
چین آماده جنگ می شود
چه میوه هایی مناسب رژیم لاغری هستند؟
«افطار» و «هنر تذهیب» جهانی شدند
یک خانم بعد از چهار روز گیر کردن بین ۲ دیوار در بم نجات یافت+فیلم
دستگیری دزدان دریایی با لباس نظامی/ در لارک رخ داد!
عکس صمیمانه رئیس اسرائیل با امیر قطر/ تصویری که جهانی شد
زلنسکی: اوکراین سال ۲۰۲۴ یک میلیون پهپاد تولید خواهد کرد
بازگشت دونالد ترامپ به دادگاه نیویورک برای محاکمه
هیات روسی محو تماشای خانهای که دبیر ساخته است!/ آبروداری کشتی
وام دولتی برای خرید خودرو بگیرید + شرایط استثنایی
چالش مسابقه مافیایی در تلویزیون و نمایشخانگی/ جایی وابسته به سلبریتی و جایی وابسته به استدلال!
کوییک نو و دست دوم چند؟
تصاویری از ضرب و شتم کاروان تیم امید تراکتور در کرمانشاه+ فیلم
حقوق و پاداش نجومی فتحالله زاده در استقلال/ مگر مدیران قبل از من نمیگرفتند؟
وضعیت منوچهر والیزاده پس از بستری/ منتظر جواب آزمایش هستیم
وعده مهم فدراسیون فوتبال به بازیکنان تیم ملی عملی شد؟
آموزش دیدنی کلاغ برای جمعآوری سکه و پول!
تصویر روز:
حیوانات روی فرش قرمز کن(عکس)
یک کشف جدید درباره علت آلزایمر / التهاب در سراسر بدن شما ایجاد میشود
پیراهنهای جدید دورتموند با فناوری جالب + عکس
از زری خوشکام تا زهرا حاتمی؛ زندگی و زمانه بازیگر ناآشنای ایرانی / سی سال ممنوعالکارم کردند
کامیونی که پس از تصادف از پل آویزان شد + فیلم
ثبت احوال از کاهش آمار «طلاق» در کشور خبر داد / میزان ۵۳ هزار و ۲۵۲ ازدواج در استان تهران
واکنش امباپه با دیدن مجسمه مومی خودش! + فیلم